Η ενσυναίσθηση είναι η ικανότητα να καταλαβαίνει κανείς τι σκέφτεται και τι αισθάνεται ο συνάνθρωπος του ανά πάσα στιγμή. Ο ενσυναισθητικός άνθρωπος βλέπει τον κόσμο διαφορετικά από τους υπόλοιπους. Η αγγλική απόδοση του όρου ενσυναίσθηση είναι EMPATHY, όρος ο οποίος προσκρούει στα ελληνικά με την κοινή σημασία της λέξης εμπάθεια που σημαίνει το έντονο συναίσθημα εχθρότητας, ή και κακίας κάποιες φορές, που κυριαρχεί έναν άνθρωπο και το οποίο συνοδεύει τα λόγια και τις πράξεις του. Για το λόγο αυτό στα ελληνικά αποδόθηκε ο όρος ως ενσυναίσθηση. Τα συστατικά της λέξης αποτελούνται από τις λέξεις εν, συν και αίσθηση, υποδηλώνοντας την επέκταση της αίσθησης του ατόμου πέραν από τον εαυτό του. Η ικανότητα της ανάπτυξης ενσυναίσθησης είναι ζωτικής σημασίας για τη ζωή μας. Μας βοηθά να συνεργαστούμε πιο αποτελεσματικά και να ευδοκιμήσουμε ως κοινωνία. Κατά τον Δαλάι Λάμα: «Η ενσυναίσθηση είναι η πιο πολύτιμη ανθρώπινη ποιότητα.»
Ωστόσο, πολλοί μπερδεύουν την ενσυναίσθηση με την ευαισθησία που δείχνει κανείς στον πόνο του συνανθρώπου του. Ένας άνθρωπος μπορεί να συμπάσχει βιώνοντας τον ψυχικό πόνο ενός άλλου ανθρώπου και να νιώθει συμπόνια για αυτόν, αλλά δεν μπορεί να μπει στη θέση του και να αντιληφθεί τα συναισθήματα που προκαλούν αυτόν τον πόνο ή απορρέουν από αυτόν, αν δεν έχει ενσυναίσθηση.
Μερικοί άνθρωποι έχουν γενετική τάση να είναι ενσυναισθητικοί. Όμως, γενικά όλοι αναπτύσσουμε ενσυναίσθηση κυρίως ως παιδιά, αλλά και κατά τη διάρκεια της ενήλικης ζωής μας. Η ενσυναίσθηση είναι θεμελιώδης στην κοινωνική και σχεσιακή νοημοσύνη. Είναι φυσικά συνδεδεμένη στον εγκέφαλο μας και όταν αξιοποιηθεί, παίζει καθοριστικό ρόλο στην επίλυση κοινωνικών προβλημάτων.
Ένα παιδί που έχει μεγαλωσει με ενσυναίσθηση θα είναι μελλοντικά ένας ενήλικας με αυτοεκτίμηση και αποθέματα αγάπης για να δώσει στους γύρω του. Η αύξηση της παιδικής επιθετικότητας και των κρουσμάτων σχολικού εκφοβισμού (BULLYING) έχουν ωθήσει πολλές ευρωπαϊκές χώρες να συμπεριλάβουν την ενσυναίσθηση ως μάθημα στα σχολεία. Στη Δανία, τη χώρα που παραμένει σταθερά μία από τις τρεις πιο ευτυχισμένες χώρες στον κόσμο, σύμφωνα με το World Happiness Report, η ενσυναίσθηση διδάσκεται υποχρεωτικά στα σχολεία σε μαθητές ηλικίας 6-16. Το μάθημα ονομάζεται KLASSENS TID και οι μαθητές κατά τη διάρκεια του αποκτούν τη δεξιότητα να κατανοούν τα συναισθήματα του άλλου και όχι να τον κρίνουν σύμφωνα με τις δικές τους πεποιθήσεις.
Είναι μέρος της ανθρώπινης φύσης μας η κοινωνικότητα και συνεπώς η επαφή μας με τους συνανθρώπους μας. Η σύναψη φίλιας είναι μια όμορφη σχέση ανάμεσα στους ανθρώπους. Η ιδιότητα αυτή ωστόσο που θα ενισχύσει τη φιλία είναι η ενσυναίσθηση. Κατά τον Antoine de Saint-Exupéry: «Οι άνθρωποι δε χρειάζονται πάντα συμβουλές· μερικές φορές το μόνο που χρειάζονται είναι ένα χέρι για να κρατηθούν, ένα αυτί να τους ακούσει και μια καρδιά που μπορεί να τους καταλάβει.»
Η ενσυναίσθηση είναι απαραίτητο συστατικό κάθε υγιούς σχέσης, ιδιαίτερα του γάμου. Εννοείται ότι ο κάθε άνθρωπος βλέπει και αντιμετωπίζει τη ζωή και ενδεχομένως τη σχέση και το γάμο του βάση των δικών του πεποιθήσεων, εμπειριών και αντιλήψεων. Κανείς δε θα σκεφτεί ποτέ όμοια, ούτε δύο άτομα θα έχουν τις ίδιες εμπειρίες. Χωρίς ωστόσο να αφιερώνουν χρόνο και να καταβάλουν προσπάθεια να συσχετιστούν με τα συναισθήματα και τις προοπτικές του συντρόφου τους κινδυνεύουν να περάσουν το μήνυμα ότι είναι αδιάφοροι και να οδηγήσουν το άλλο άτομο στο εσφαλμένο συμπέρασμα ότι δεν νιώθουν εκτίμηση ή ακόμη και αγάπη προς το άτομο του. Οι σύζυγοι που δεν αισθάνονται ότι ακούγονται ή κατανοούνται και βλέπουν το σύντροφο τους να θεωρεί φυσιολογικά μόνο τα δικά του συναισθήματα τείνουν να βιώνουν απογοήτευση. Γιατί ο σύντροφος που ακούγεται αισθάνεται ότι εκτιμάται ως άνθρωπος. Και όταν οι άνθρωποι αισθάνονται πολύτιμοι, αισθάνονται και ασφαλείς. Οι υγιείς σχέσεις απαιτούν φροντίδα, και κατανόηση. Μια σχέση που στερείται ενσυναίσθησης πιθανότατα θα αντιμετωπίσει προβλήματα.
Η ενσυναίσθηση, στο χώρο εργασίας, είναι μια δύναμη. Οι εργοδότες που δεν έχουν ενσυναίσθηση μπορεί να ωθήσουν τους εργοδοτούμενους τους να εργαστούν πέρα από αυτό που είναι υγιές και λογικό ή μπορεί να είναι υπερβολικά σκληροί όταν γίνει κάποιο λάθος. Μια τέτοια στάση επηρεάζει τους ανθρώπους, υπονομεύει την αυτοεκτίμησή τους, αποσταθεροποιεί την ψυχική τους υγεία, προκαλεί συναισθηματική πίεση και εν τέλει δημιουργείται ένας «φαύλος κύκλος» στο χώρο εργασίας. Αντίθετα χώροι εργασίας με ενσυναίσθηση επιτρέπουν την παραγωγικότητα και την επαγγελματική ανάπτυξη.
Χωρίς συμπονετική ενσυναίσθηση, μια από τις κύριες ουσιαστικά συναισθηματικές δεξιότητες της συναισθηματικής νοημοσύνης (EQ) ο κόσμος θα ήταν ένα δυσλειτουργικό μέρος να ζούμε. Οι άνθρωποι με υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη μπορούν να διαχειρίζονται κατάλληλα τα συναισθήματά τους καθώς και τα συναισθήματα των άλλων. Κατά τον Αριστοτέλη: «Ο καθένας μπορεί να θυμώσει – αυτό….. είναι εύκολο. Αλλά το να θυμώσει κανείς με το σωστό άτομο, στο σωστό βαθμό και στη σωστή στιγμή, για τη σωστή αιτία και με το σωστό τρόπο……, αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο.»
Η ενσυναίσθηση δε μας κάνει συναισθηματικά αδύναμους, ούτε μας αφαιρεί την κριτική μας ικανότητα. Αντίθετα, μας επιτρέπει να κρατήσουμε την καρδιά μας ανοιχτή, να δείξουμε κατανόηση και μας καθιστά ικανούς να σεβαστούμε ο ένας τον άλλο, ακόμη κι όταν διαφωνούμε. Είναι ένας άλλος τρόπος να πούμε «αγαπώ – νοιάζομαι». Η ενσυναίσθηση είναι σημαντική σχεδόν σε κάθε πτυχή της καθημερινής ζωής και έχει μεγάλο όφελος στον κόσμο.
