Ως πολύτιμο στοιχείο της υγιούς συναισθηματικής και ψυχικής υγείας, τα προσωπικά όρια μας προσφέρουν ένα επίπεδο προστασίας και ασφάλειας από το άγχος και τη θλίψη. Χωρίς σαφή όρια, μπορεί να αντιμετωπίσουμε επαναλαμβανόμενες καταστάσεις όπου δεν θα μπορούμε να διαχειριστούμε. Φανταστείτε τον εαυτό μας σαν ένα κινητό τηλέφωνο και τα αποθέματα ενέργειας μας σαν την μπαταρία του. Όπως το κινητό χρειάζεται φορτισμένη μπαταρία για να λειτουργεί έτσι κι εμείς χρειαζόμαστε σωματική, πνευματική και ψυχική ενέργεια για να είμαστε λειτουργικοί. Αν την εξαντλούμε συνέχεια, για να ικανοποιούμε τις ανάγκες των άλλων, ακόμη κι αν πρόκειται για τους πιο σημαντικούς ανθρώπους στη ζωή μας, αυτό σημαίνει ότι έχουμε πολύ χαλαρά όρια, με κίνδυνο την υγεία μας.
Τα όρια είναι μια μορφή αυτοφροντίδας. Είναι ένας τρόπος να διασφαλίσουμε την προσωπική μας ευημερία. Επιλέξτε λοιπόν συνειδητά, χωρίς ενοχές, να βελτιώσετε τον τρόπο που ζείτε και να βρείτε ισορροπία. Επί της ουσίας τα όρια είναι πυλώνας επιτυχίας σε κάθε αλληλεπίδραση με άλλους ανθρώπους και θέτουν τις βάσεις για ευτυχισμένες σχέσεις.
Υπάρχουν δύο κοινά χαρακτηριστικά που μοιράζονται οι άνθρωποι που δυσκολεύονται να θέσουν όρια. Το ένα είναι ότι δεν έχουν συνειδητοποιήσει ότι τα χρειάζονται και το άλλο είναι ότι νιώθουν ενοχές και φόβο μήπως απογοητεύσουν αγαπημένα τους άτομα. Ας δούμε όμως ενδεικτικά τρεις τέτοιες περιπτώσεις:
ΓΑΜΟΣ Τα υγιή όρια σε ένα γάμο ή μια σχέση είναι σημαντικά. Ενθαρρύνουν την αγάπη, την εμπιστοσύνη, την ενσυναίσθηση, την επικοινωνία, την ενεργητική ακρόαση και καλλιεργούν τον αμοιβαίο σεβασμό μεταξύ των συντρόφων. Μια καλή σχέση χρειάζεται χρόνο και δέσμευση για να αναπτυχθεί. Έχετε την ανάγκη να μείνετε λίγο μόνος/η και νιώθετε ότι θα παραμελήσετε το/η σύντροφο σας αν το κάνετε; Θέλετε να πείτε όχι σε μια επιθυμία του/ης συντρόφου σας αλλά φοβάστε μήπως θυμώσει με την άρνηση σας;
Συχνά ακούμε για το συμβιβασμό και τη δέσμευση σε μια σχέση, αλλά σπάνια ακούμε για τον καθορισμό υγιών ορίων. Μήπως τελικά και τα υγιή όρια δεν είναι ένα είδος σεβασμού; Αν εσείς είστε καλά μέσα σας τότε θα συνυπάρχετε καλά και με το ταίρι σας. Εξηγήστε τις ανάγκες σας στο/η σύζυγο σας ή ό,τι άλλο είναι αυτό που θέλετε να αλλάξει. Μην ξεχνάτε πως οι καλοί σύζυγοι και οι σύντροφοι γενικότερα, δε συμφωνούν σε όλα, αλλά επιδιώκουν να κατανοούν τις διαφορές τους, αλληλοστηρίζονται συναισθηματικά, επικεντρώνονται στα πράγματα που τους αρέσει να κάνουν μαζί και ενθαρρύνουν ο ένας τον άλλον να γίνει η καλύτερη εκδοχή του εαυτού του.
ΓΟΝΕΙΣ Πολλοί γονείς μπορεί να παραμένουν υπερπροστατευτικοί με το παιδί τους ακόμη και όταν αυτό μεγαλώσει και δημιουργήσει τη δική του οικογένεια. Αν και η υπερβολική εμπλοκή τους συνήθως πηγάζει από καλές προθέσεις, είναι σημαντικό τα παιδιά να ξεκαθαρίζουν με τι είναι οκ και με τι όχι. Αυτό που τείνουν να φοβούνται οι περισσότεροι είναι μήπως οι γονείς πληγωθούν, απογοητευθούν ή το λάβουν ως έλλειψη σεβασμού. Κάπως έτσι γεμίζουν ενοχές να πούνε όχι δε θα ακολουθήσω το δικό σου τρόπο ζωής ή δε θα μεγαλώσω τα παιδιά μου όπως εσύ θεωρείς σωστό, εγκλωβίζονται σε ένα αίσθημα βαθιάς υποχρέωσης προς αυτούς και καταλήγουν να βάζουν τις ανάγκες και τις επιθυμίες τους πάνω από τις δικές τους.
Είναι ένα πράγμα ο σεβασμός, η αγάπη, η εκτίμηση και η ευγνωμοσύνη για την αφοσίωση τους και άλλο να τους παραχωρείτε εξουσία στη ζωή σας. Τα υγιή όρια με τους γονείς περιλαμβάνουν την αμοιβαία αναγνώριση ότι είστε ενήλικας με τις δικές σας επιθυμίες, σκέψεις, απόψεις, πεποιθήσεις, εμπειρίες και ανάγκες. Οι γονείς σας θα είναι πάντα γονείς σας, αλλά είναι φυσιολογικό σε κάποια φάση της ζωής η δυναμική της σχέσης σας να αλλάξει.
ΠΑΙΔΙΑ Όταν τα παιδιά είναι μικρά μπαίνουν πιο εύκολα όρια. Δεν τρώμε καραμέλες, μιλάμε ευγενικά, κοιμόμαστε στις 8 κτλ. Όταν όμως τα παιδιά είναι πια έφηβοι, περνούν μια δύσκολη φάση για να ανακαλύψουν ποιοι είναι ως άνθρωποι και πολλοί από αυτούς έχουν χαμηλή αυτοπεποίθηση κάποιες φορές. Ενδεχομένως να χρειαστούν βοήθεια για να καθορίσουν πώς είναι μια υγιής σχέση ή φιλία. Η ύπαρξη σταθερών ορίων κρατά το έφηβο παιδί σας ασφαλή συναισθηματικά και σωματικά. Ταυτόχρονα το διδάσκει ότι έχει ευθύνες και ότι οι πράξεις του έχουν συνέπειες. Μέρος του καθορισμού ορίων για τους εφήβους είναι να μάθουν να θέτουν τα δικά τους όρια στο μέλλον ως ενήλικες.
Θυμηθείτε τα δικά σας εφηβικά χρόνια και βοηθήστε το παιδί να εντοπίσει μη αποδεκτές συμπεριφορές. Μιλήστε μαζί του, δείξτε του ότι πρόθεση σας δεν είναι να επιβληθείτε, αλλά να βοηθήσετε. Ρωτήστε το τι πιστεύει ότι θα ήταν λογικό και να είστε πρόθυμοι να υποχωρήσετε σε ορισμένα πράγματα, αν ακούσετε ένα εύλογο επιχείρημα από μέρους του. Μέσα σε όλα αυτά θυμηθείτε να είστε σωστό πρότυπο. Αν θέλετε να το μάθετε να διαχωρίζει που να λέει ναι και που όχι, τότε πρέπει να έχει δει και σας να το κάνετε.
Μη φοβάστε να πείτε ναι, μη φοβάστε να πείτε όχι, φτάνει να έχετε συνέπεια σε ό,τι επιλέξετε να πείτε. Το να σέβεστε τα όρια ενός ατόμου σημαίνει να σέβεστε το ίδιο το άτομο. Φροντίστε να συμπεριφέρεστε στους ανθρώπους όπως θα θέλατε να σας συμπεριφέρονται. Παρόλο που μιλήσαμε για όρια σε σχέση με άλλους ανθρώπους, κατά κάποιο τρόπο τα όρια αφορούν τη σχέση σας με τον εαυτό σας. Σας βοηθούν να τιμήσετε τις ανάγκες, τους στόχους, τα συναισθήματα και τις αξίες σας. Πρέπει λοιπόν να μάθετε να συνδέεστε με τα συναισθήματα σας και να θυμάστε πως τα όρια δεν είναι απόσταση από τα αγαπημένα σας άτομα, αλλά προστασία του εαυτού σας και της σχέσης σας μαζί τους.
