Κατά τον Thich Nhat Hanh: «Η κατανόηση είναι το άλλο όνομα της αγάπης. Αν δεν κατανοείς, δεν μπορείς να αγαπήσεις». Η κατανόηση είναι μια εξαιρετική ικανότητα των ανθρώπων και ένα έργο που διευκολύνει τις διαδικασίες κοινωνικοποίησης. Όσο καλές επικοινωνιακές δεξιότητες και αν διαθέτει κανείς αν δεν έχει κατανόηση δεν πρόκειται να επικοινωνήσει εποικοδομητικά. Η δυνατότητα να εισχωρεί κανείς εις βάθος για να κατανοήσει τα αίτια μιας συμπεριφοράς ξεπερνά την απλή αντίληψη και τη σωστή επικοινωνία. Ουσιαστικά, βλέπει πίσω από αυτά που λέγονται, ερμηνεύει μια αντίδραση και γενικότερα διεισδύει στον ψυχικό κόσμο του άλλου ατόμου. Αντ’ αυτού η έλλειψη κατανόησης εμποδίζει το συντονισμό με άτομα που βλέπουν τον κόσμο και αντιλαμβάνονται τη ζωή από ένα διαφορετικό πρίσμα πεποιθήσεων.
Είτε αυτό λέγεται γονέας, είτε φίλος, είτε στη συνέχεια συνάδελφος, σύντροφος, σύζυγος, παιδί και ούτω καθεξής, η κατανόηση διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στις διαπροσωπικές σχέσεις επί καθημερινής βάσης. Ένα άτομο που επικοινωνεί χωρίς την αρετή της κατανόησης φαίνεται να μην έχει ουσιαστική συναισθηματική εμπλοκή. Είναι πολύ όμορφο να κατανοούμε τη θέση του άλλου. Μας δίνει τη δυνατότητα να σκεπτόμαστε πιο σφαιρικά, πιο ολοκληρωμένα, άρα και πιο σωστά.
Όλες και όλοι θα θυμάστε φαντάζομαι πόσες σχολικέςή πανεπιστημιακές εξετάσεις βασίστηκαν στην κατανόηση κειμένου ή μιας περίπτωσης μελέτης (case study). Βασική ουσιαστικά προϋπόθεση για να απαντηθούν οι ερωτήσεις των εξετάσεων ήταν η μελέτη ενός κειμένου ή μιας κατάστασης. Υπήρχαν μαθητές/τριες και αργότερα φοιτητές/τριες που είχαν έμφυτη τη δεξιότητα της κατανόησης και κάποιοι άλλοι που όσες φορές κι αν διάβαζαν το εν λόγω κείμενο αντιλαμβανόντουσαν τι διάβαζαν, αλλά αυτό δεν ήταν αρκετό. Επί της ουσίας, με την έννοια κατανόηση κειμένου, αναμενόταν να αναπτύξουν κριτική σκέψη, να εμβαθύνουν, να αναλύσουν, να αναγνωρίσουν το βαθύτερο νόημα των λέξεων και να απαντήσουν στην ερώτηση, υπό τη μορφή έκθεσης, τεκμηριώνοντας την απάντηση τους με βάση τη δική τους οπτική πάνω στο θέμα. Για να ήταν κανείς εις θέση να το κάνει αυτό θα έπρεπε να είχε προηγηθεί μία βαθιά κατανόηση της οπτικής του κειμένου. Σε καμία περίπτωση δεν αναμενόταν από αυτούς/ες να την κρίνουν αν ήταν σωστή ή λάθος και πως θα μπορούσε άλλωστε αφού τις περισσότερες των περιπτώσεων επρόκειτο για υποκειμενική άποψη.
Αν λοιπόν η κατανόηση ήταν τόσο σημαντική για να περάσει κάποιος/α μία εξέταση στο σχολείο ή στο πανεπιστήμιο σκεφτήκατε ποτέ πόσο σημαντική είναι για να περάσει τις εξετάσεις της ζωής;
Υπάρχουν φορές που κάποιος μπορεί εύκολα να αναγνωρίσει τη συναισθηματική κατάσταση ενός ατόμου, από τις εκφράσεις, τις αντιδράσεις και τους τρόπους του και κάποιες άλλες, όπου η ερμηνεία αυτών των μη λεκτικών ενδείξεων, είναι αρκετά δύσκολη. Η κατανόηση των άλλων επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες. Λίγο πολύ όλες/οι έχουμε δει άτομα που απογοητεύονται ή θυμώνουν με τους ανθρώπους γύρω τους, προβάλλοντας τα συναισθήματα και τις απογοητεύσεις τους πάνω τους όταν νιώθουν ότι οι άλλοι δεν τους καταλαβαίνουν. Πρόκειται συνήθως για άτομα που επιδεικνύουν μια απόλυτη συμπεριφορά, κρίνουν και καταδικάζουν εύκολα, γιατί πιστεύουν ότι η δική τους άποψη είναι η σωστή και μπαίνουν σε μια διαδικασία διαφωνίας και σύγκρουσης αντί να κατανοήσουν ότι στις περισσότερες περιπτώσεις είναι καθαρά υποκειμενικό το σωστό ή το λάθος και βασίζεται στις εμπειρίες του καθενός, τις πεποιθήσεις του, τις αξίες του, αλλά και την οπτική του.
Αντί λοιπόν να σπαταλάμε την ενέργειά μας κρίνοντας τους άλλους, μπορούμε να καταλάβουμε ότι ενδεχομένως τη δεδομένη στιγμή να παλεύουν με κάποιες συναισθηματικές προκλήσεις. Αυτή η τακτική θα μας επιτρέψει να είμαστε ουσιαστικά παρόντες, συμπονετικοί και ικανοί να συνδεθούμε σε ανθρώπινο επίπεδο. Κατανοώ τον άλλο δε σημαίνει αποδέχομαι οποιαδήποτε συμπεριφορά από μέρους του ή δικαιολογώ όλες τις πράξεις του. Επειδή κατανοείς κάποιον δε σημαίνει ότι δε θα θέσεις τα όρια σου, δε θα πεις αυτό που θέλεις ή ότι δε θα επισημάνεις κάτι που σε ενοχλεί. Άλλο κατανοώ άλλο ασπάζομαι τις απόψεις του ή υποχωρώ προκειμένου να μην δημιουργήσω εντάσεις.
Η κατανόηση δεν είναι εύκολη ιδιότητα αλλά όταν και όπου καλλιεργηθεί προάγει τις διαπροσωπικές σχέσεις. Αφιερώνοντας χρόνο για να κατανοήσετε τους ανθρώπους, ειδικά αυτούς που είναι πιο κοντά σας, θα βελτιώσετε τη ζωή σας. Ωστόσο, δεν είναι εύκολη υπόθεση να ξεπεράσεις τον εαυτό σου και να μπεις στη θέση κάποιου άλλου, αν δεν είσαι ικανός να προσδιορίζεις πρώτα τα δικά σου συναισθήματά και τους παράγοντες που τα επηρεάζουν. Όταν προσέχουμε συνειδητά τι συμβαίνει μέσα μας, τότε εμβαθύνουμε περισσότερο προς την αυτογνωσία μας και αυτό μας δίνει την ευκαιρία να επιλέξουμε πώς θα ενεργήσουμε. Η συνειδητότητα αυξάνει την αυτοεπίγνωση γιατί μας επιτρέπει να κάνουμε μια παύση και να παρατηρήσουμε τις σκέψεις και τα συναισθήματά μας χωρίς να τα επικρίνουμε.
Ο κόσμος είναι ήδη τόσο γεμάτος συγκρούσεις. Αν θέλουμε να φέρουμε περισσότερη αγάπη σε αυτόν, πρέπει να επιλέξουμε να μην παίρνουμε τα πράγματα προσωπικά και αντίθετα να αντιμετωπίζουμε δύσκολες καταστάσεις με ηρεμία, ευγένεια και κατανόηση. Η κατανόηση είναι μια επιλογή, η οποία δημιουργεί μια νοητική μετατόπιση που μας δίνει τη δυνατότητα να αντικαταστήσουμε τα αντιδραστικά συναισθήματα και την αποσύνδεση με συμπόνια και σύνδεση.
Ο Eckhart Tolle είχε πει: «τη στιγμή που η κριτική σταματά για χάρη της αποδοχής και της κατανόησης, τότε αρχίζει η αγάπη.» Μια άνευ όρων κατανόηση, της ανθρώπινης φύσης του άλλου, είναι αγάπη. Φανταστείτε έναν κόσμο όπου οι περισσότεροι άνθρωποι θα επέλεγαν την κατανόηση και την ενσυναίσθηση παρά την αντίδραση και τη σύγκρουση. Εσείς σε τι κόσμο επιλέγετε να ζήσετε;
